ประมวลกฎหมายยาเสพติดใหม่ แก้ไขอัตราโทษลดลงกว่าอัตราโทษเดิม เป็นคุณแก่จำเลย
ตามที่เมื่อประมาณสิ้นปี 2564 ได้มีการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายเกี่ยวกับยาเสพติด ก็คือประมวลกฎหมายสาเสพติด 2564
สิ่งที่เปลี่ยนแปลงชัดเจนคือ บทกำหนดโทษหรืออัตราโทษ มีสาระสำคัญ คือ การแบ่งแยกกลุ่มผู้กระทำความผิดที่มีลักษณะการกระทำความผิดที่แตกต่างกัน เช่น แยกผู้ค้ารายย่อยกับผู้ค้ารายใหญ่ออกจากกัน แยกผู้เสพออกจากผู้ค้า เป็นต้น
การกำหนดโทษผู้กระทำความผิดตามประมวลกฎหมายยาเสพติดนี้มุ่งเน้นให้ได้สัดส่วนและเหมาะสมกับการกระทำผิด ไม่มีโทษขั้นต่ำ เว้นแต่เป็นเรื่องการค้าโดยหัวหน้าหรือผู้สั่งการ และมุ่งเน้นเพื่อการดำเนินการทำลายเครือข่ายยาเสพติดรายใหญ่มากกว่าการดำเนินการกับกลุ่มแรงงาน
สิ่งสำคัญตามประมวลกฎหมายยาเสพติดนี้คือ มีการแก้ไขอัตราโทษให้ลดลงเป็นคุณแก่ผู้กระทำผิด
นอกจากนี้ มีการยกเลิกบทสันนิษฐานที่เด็ดขาดว่าการมีไว้ในครอบครอง หมายถึงการครอบครองเพื่อจำหน่าย แต่เพิ่มบทสันนิษฐานการครอบครองตามประมวลกฎหมายยาเสพติดนี้ หมายถึงการครอบครองเพื่อเสพ
การปรับอัตราโทษเน้นที่การปราบปรามองค์กรอาชญากรรมที่ทำผิดร้ายแรง พิจารณาจากพฤติการณ์และผลกระทบที่ร้ายแรง และเปิดโอกาสให้ศาลใช้ดุลพินิจในการกำหนดโทษให้เหมาะสม ความผิดที่ไม่ร้ายแรง เช่น เสพ/ครอบครองเพื่อเสพ หากจะลงโทษจำคุก ให้ศาลคำนึงถึงการการบำบัด เปลี่ยนโทษจำคุกเป็นวิธีการอื่นเพื่อความปลอดภัย หรือนำเงื่อนไขการคุมประพฤติมาใช้
เมื่อกฎหมายแก้ไขอัตราโทษให้ให้ลดลงเป็นคุณแก่ผู้กระทำผิด ผู้กระทำความผิดมีสิทธิดำเนินการอย่างไรได้บ้าง
ผู้กระทำความผิดในกรณีที่คดีเสร็จเด็ดขาดแล้ว หากเป็นผู้กระทำความผิด ที่ยังไม่ได้รับโทษ หรือกำลังรับโทษอยู่ และโทษที่กำหนดตามคำพิพากษาหนักกว่าโทษที่กำหนดตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง ผู้กระทำผิด ผู้อนุบาล /ผู้แทนโดยชอบธรรม หรือพนักงานอัยการ มีสิทธิยื่นคำร้องขอกำหนดโทษใหม่ต่อศาล ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 3 โดยศาลจะเป็นผู้มีดุลยพินิจพิจารณาเป็นรายคดีไป
ส่วนคดีที่อยู่ระหว่างพิจารณา ศาลจะเป็นผู้พิจารณาว่าจะนำกฎหมายใดบังคับใช้แก่คดีนั้น แต่ไม่ใช่ในทุกกรณีที่ศาลจะวินิจฉัยเอง จำเลยอาจทำเองหรือปรึกษาทนายความคดียาเสพติดเพื่อให้ทำคำร้องขอพิจารณา กำหนดโทษใหม่เนื่องจากกฎหมายที่แก้ไขใหม่เป็นคุณ และสามารถที่จะร้องขอต่อศาลได้เอง
